اختلال پانیک چیست؟
اختلال یا بیماری پانیک یا وحشت‌زدگی به انگلیسی (Panic attack) گفته می‌شود. این اختلال عبارتند، از حملهٔ شدید اضطرابی همراه با احساس قریب‌الوقوع مرگ است. این امر می‌تواند از چند حمله در یک روز تا یک مورد در سال، متفاوت باشد. بیماری پانیک جز یکی از اختلالات روانی بوده که در آن افراد تجربه‌های شدیدی از ترس، نگرانی و اضطراب را دارند. اضطراب حملات پانیک به نحوی ناگهانی می‌افتد که فرد احساس میکند که دچار حمله قلبی یا مرگ ناگهانی خواهد شد.
بیشتر این بیماری پانیک در افرادی رخ می‌دهد که حملات مکرر و ناگهانی از ترس و هراس را تجربه می‌نمایند. اگر فرد بیمار بیش از یک‌بار دچار حمله پانیک گردد، اصطلاحاً حمله پانیک در او عود نموده است. این حملات معمولاً زمانی رخ می‌دهد که یک شرایط قابل پیش‌بینی مدام تکرار شود. حتی تکرار اتفاقات خیلی ساده هم باعث این حملات خواهد شد . (مثالاً، عبور از پل عابر پیاده و یا صحبت کردن در میان جمع می‌تواند ازجمله اتفاقاتی باشد که منجر به حمله پانیک در فرد شود. )
این افراد لاز نیست بیمار یا یک فردی باشند که همیشه دچار اضطراب هستند بلکه ممکن است فرد بسیار شاد و سالمی باشد اما تنها با دو یا چند بار اتفاق اضطراب زا دچار حمله پانیک شود. سن اختلال پانیک در روانشناسی، متعلق به سن خاصی نیست و همه سنین می‌تواند دچار حمله پانیک شوند، اما میتوان شایع‌ترین سن برای این اختلال را بین ۲۰ تا ۳۰ سالگی دانست.
علائم حملات پانیک
حملات پانیک دارای علائم و نشانه‌های خاصی و گاهی مشابه با اختلالات اضطرابی هست که با علائم ناگهانی و شدید اضطراب و ترس همراه است. برخی از علائم و نشانه‌های این بیماری شامل تنگی نفس، سرگیجه، تعریق، لرزش بدن، درد قفسه سینه، افزایش ضربان قلب، حالت تهوع و استفراغ، درد شکم و یا اسهال، احساس خفگی و فروپاشی و ترس از مرگ ناگهانی هستند. این علائم‌ها ممکن است در هر زمان و هر مکانی خاصی اتفاق بیفتند و بدون هیچ گونه هشدار قبلی شروع شود.
افرادی که مبتلا پانیک یا حملات وحشت‌زدگی هستند ممکن است برای دوری از حمله پانیک، فعالیت‌های روزانه خود را محدود کنند و به دلیل ترس و اضطراب خود، از ارتباط با دیگران دوری نمایند.
نشانه و علائم
بعضی از نشانه ها و علائم شناخته شده بیماری پانیک که بیشتر علائم جسمی هستند، عبارتند:
- مدت زمان حمله معمولاً بین ۱۰ الی ۳۰ دقیقه اتفاق می افتد.
- احساس مرگ یاخطر شدید.
- ترس از اینکه کنترل بدن را از دست دهد.
- تپش و ضربان قلب شدید
- لرزش دست و گاهی کل بدن
- تنگی نفس یا گرفتگی گلو
- لرز و حالت سردی بدن
- گرگرفتگی بعضی عضلات
- حالت تهوع
- گرفتگی شکم
- درد شدید قفسه سینه
- سردرد مکرر
- سرگیجه یا ضعف شدید بدنی
- کرختی و بی حسی دست و پاها( مور مور کردن )
- احساس غیر واقعی بودن اتفاقات
علت حملات پانیک
بروز پانیک اتک یا حملات وحشت زده علت‌های زیادی دارد که در ذیل به بعضی موارد اشاره می شود:
- علل ژنتیکی و ارثی
- مصرف بیش‌ازحد چای، قهوه و سیگار در افراد مستعد
- مصرف مواد مخدر مانند حشیش و سایر محرک‌ها
- بی‌خوابی بیش‌ازحد
- بعضی بیماری‌ها مانند پرکاری تیروئید و دیابت
- حمله پانیک در خواب
- عوارض بعد از حمله پانیک
عوارض حملات پانیک
بعد از حملات اتک یا پانیک، فرد مبتلا با عوارض رو برو خواهد شد. که عبارتند است:
- اضطراب و استرس نا متعارف
- خستگی و سستی در بدن
- سردرد و درد عضلانی بیش از اندازه
- خواب زیاد یا بی خوابی شدید
- عدم تمرکز و توجه
- رفتار و حالت روحی تغییر می کند، مانند افزایش خشم و ناراحتی
- دچار مشکلات گوارشی شدن مانند اسهال و یا تبدیل شدن به یبوست
- عدم توانایی در انجام کارهای روزمره
این عوارض برای چند روز پس از حمله پانیک ممکن است، ادامه دار باشد، اما در اکثر مواقع تدریجاً کاهش یافته یا برطرف می‌گردد. اگر این عوارض برای مدت طولانی ادامه داشت و شدت آنها افزایش یافته باشد، باید به پزشک یا مشاور مراجعه شود.
حمله پانیک در خواب
حملات پانیک اتک در خواب به خاطر اضطراب‌های شدید و غیرمنتظره‌ای که فرد در روز یا قبل از خواب تجربه کرده است. پانیک در خواب بدون هیچ علت مشخص یا خاصی اتفاق می‌افتد و در آن هنگام فرد مضطرب به صورت ناگهانی از خواب بیدار شده و اضطراب شدید، ترس، تعریق، ضربان قلب بالا و سریع و تنگی نفس را تجربه می کند. بروز این حمله در خواب فرقی به خواب روز یا شب ندارد. فرد حس سنگینی و سخت نفس کشیدن، لرز و سرما میکند و احساس می کند مرگ به سراغش آمده و دارد می‌میرد.
انواع از علائم هنگام خواب
انواع مختلفی از علائم پانیک که فرد وحشت زده هنگام خواب تجربه میکند. شامل موارد زیر است:
- اختلال در خواب و کنترل خود را از دست دادن و محیط خواب را ترک نمودن
- احساس ضعف شدی همراه با سرگیجه یا سردرد.
- احساس درد در قفسه سینه و تنگی نفس – سفتی قفسه سینه و احساس اینکه برای نفس کشیدن باید دست و پا بزند و از محیط فرار کند.
- بیش فعالی
- احساس گریه کردن.
- حالت تهوع و لرز شدید در اندام
- اسپاسم عضلانی و تپش قلب بالا و شدید
- عرق کردن بیش ار اندازه
- سوزش و سوزنی شدن انگشتان یا لب
- نوسان دمای بدن
- احساس گرما یا سرما بسیار شدید
این نشانه و علائم چنان شدید هستند که در بعضی مواقع فرد مبتلا در اولین تجربه حمله پانیک در خواب، احساس میکند که دچار حمله قلبی یا یک نقص عصبی ( سکته ای) شده است. باگذشت زمان، حملات پانیک در خواب می‌توانند شدت بگیرد و بیشتر تجربه شود.
اختلال پانیک در اطفال
اختلال پانیک و حمله‌های وحشت زدگی در کودکان نیز شایع هست و به عنوان یکی از اختلالات عصبی شناخته می‌شود. که باعث ترس مداوم در کودکان می شود. اختلال هراس یا ترس (panic) در کودکان نوعی اختلال ناشی از اضطراب بالا است. به تعبیر دیگر و بسیار ساده می‌شود گفت، هنگام بروز اختلال پانیک در کودکان، آنها در حالت طبیعی و شرایط معمولی دچار ترس و اضطراب شدید شده و در صورتی که هیچ خطری آنها را تهدید نمی‌کند، باز هم می‌ترسند.
این حالت پانیک با ترس واضطراب به صورت مداوم برای کودک تکرار می‌شود، به‌طوری‌که در زندگی روزمره کودک را با اختلال همراه کرده و کودک نمی‌تواند برخی از کارها روزمره خود را همانند هم سن و سالان انجام دهد. به طور مثال نمی‌تواند تنها از خانه بیرون برود یا در خانه تنها بماند. چرا که هر لحظه امکان دارد، این ترس و استرس به دنبالش بیاید.
این مشکل در کودکان بسیاری دیده و شایع شده است، فقط شدت و دوره تکرار این هراس و وحشت زدگی برای هر کدام متفاوت است. مخصوصاً اختلال هراس و پانیک در کودکان اوتیسم رایج‌تر بوده است
خطرات اختلال پانیک
یک سوال مهم که شاید ذهن مخاطبان و کسنی که دچار این اختلال می شود را مشغول کرده این است که آیا بیماری و اختلال پانیک خطرناک است؟؟ یا خیر؟
در جاب باید گفت، درست است بر اساس مباحث اثبات شده حملات پانیک به نوبه خود کشنده نیستند، اما تکرار این مساله در بلند مدت از نظر روانی و جسمی باعث شدت بیماری شده و عوارض جدی و گاه خطرناکی را در فرد ایجاد می‌کنند. که خطرات و عوارض بعدی در مباحث قبل اشاره گردید. که به برخی دیگر اشاره می شود.
1. رابطه مسخ شدن و حمله پانیک
فرد مبتلا به اختلال پانیک ممکن است در حین حمله دچار مسخ شخصیت (depersonalization)یا مسخ واقعیت (derealization) شود. علایم حمله پانیک ممکن است سریع یا به تدریج برطرف شود. گاه بیمار در فاصله حملات از ترس اینکه حمله دیگری به سراغش بیاید، دچار اضطراب انتظار نیز می‌شود.
2. ترس از مرگ
افراد مبتلا به پانیک نگرانی شدیدی به مرگ و مردن دارند. نگرانی جسمی این افراد از مرگ، بیشتر به دلیل مشکل قلبی یا تنفسی بوده که کانون اصلی توجه بیمار در حین حلمه پانیک است. گاه بیمار فکر میکند تپش قلب و درد قفسه سینه‌اش نشانه آن است که مرگ آمده سراغش و دارد می میرد.
3. تاثیر پانیک بر مغز
اختلال پانیک تاثیر بر مغز ندارد اما خیلی از افرادی که دچار حمله پانیک می‌شوند از این موضوع نگران هستند که نکند دچار سکته قلبی یا مغزی شوند یا نکند عقل خود را از دست بدهند.
4. تاثیر اختلال پانیک بر بدن
حمله پانیک تاثیر شدیدی که باعث آسیب جدی بر بدن شود را ندارد اما در حین بروز این مشکل بدن بیمار نیز درگیر می شود که در موضوع عوارض بعد از حمله پانیک به آن اشاره نمودیم.
5. غذاهای مضر برای حمله پانیک
غذاهایی که می توانند حملات پانیک را تشدید کنند شامل موارد زیر می باشند:
- قهوه، چای و سایر نوشیدنی های دارای کافئین
- غذاهای چرب و سنگین، مانند غذاهای سرخ شده، فست فود و پیتزا
- مواد شیرین کننده مصنوعی مانند آسپارتام و سایر شیرین کننده های مصنوعی
- غذاهای حاوی گلوتن برای افرادی که حساسیت به گلوتن دارند
- غذاهای حاوی بیش از حد شکر، مانند شکلات و آدامس
- الکل و مواد مخدر
البته باید توجه داشت که این غذاها به تنهایی نمی توانند عامل حملات پانیک باشند و تاثیرات آنها برای هر فرد ممکن است متفاوت باشد.
درمان اختلال پانیک
درمان پانیک در طب سنتی
بهترین داروها برای درمان حملات پانیک هم به صورت سنتی و طبیعی وجود دارد و هم با داروهای شیمیایی قابل رفع است. اما درمان حملات پانیک به صورت سنتی و با گیاهان دارویی می‌تواند خیلی موثر و مفیدتر باشد. علت این مساله این است که گیاهان دارویی برای درمان پانیک از مواد طبیعی استفاده می کنند، عوارض جانبی قابل توجهی هم ندارد. بعضی از این گیاهان دارویی با تغذیه و تقویت عصب بدن و مغز، بافت‌ها و سیستم عصبی را قوی‌تر، علائم حملات پانیک را کاهش می‌دهند. برخی از این داروهای نیز آرام‌بخش بوده که برای درمان پانیک بسیار موثرند که شامل:
1. بادرنجبویه
گیاه بادرنجبویه خاصیت ضد استرس داشته که باعث آرام‌ش قوی بدن و ذهن خواهد شد. این گیاه یک آرام‌بخش برای سیستم عصبی بوده که بسیار موثر در درمان و کنترل حملات پانیک بوده است. بادرنجبویه نیز باعث کاهش علائم حملات پانیک (اختلال هراس) مانند تپش قلب، سردرد، بی‌خوابی و غیره خواهد شد.
2. جینسینگ
از گیاهان دارویی آرام بخشی که برای درمان پانیک موثر است جینسینگ بوده، این گیاه دارویی برخلاف داروهای گیاهان آرام‌بخش به شما انرژی خوبی می دهد و در همان زمان از حملات پانیک جلوگیری خواهد کرد. ضمن پس از استفاده این گیاه خلق‌وخوی شما تغییر نموده و احساس خوبی را تجربه خواهید کرد.
3. گل ساعتی
گل ساعتی گیاهان دارویی که در درمان بیماری های مربوط به سیستم عصبی موثر بوده است. این داروی گیاهی که تاثیر ضد استرسی دارد بیشتر به‌عنوان آرام‌بخش طبیعی استفاده می‌گردد. اگر احساس بی‌خوابی می‌نمایید، قبل از اینکه به رختخواب بروید، باید مقدار کمی از این گیاه مصرف نموده، چون استراحت کافی مقدار از حملات پانیک را کاهش خواهد داد و به درمان پانیک کمک می‌نماید.
4. سنبل‌الطیب
این گیاه دارویی خاصیت ضد استرس و آرام‌بخش داشته و بر میزان اسیدآمینه گاما آمینو بوتیریک اسید (GABA) که در سطوح مختلف اضطراب دخالت دارد، اثرگذار بوده است. اسید گاما آمینو بوتیریک، اصلی‌ترین انتقال‌دهنده عصبی مهارکننده در سیستم عصبی مرکزی بوده که در تحریک‌پذیری عصبی نقش دارند. سنبل‌الطیب با تنظیم میزان GABA از تحریک بیش‌ازحد سیستم عصبی جلوگیری نموده و به‌این‌ترتیب به درمان حملات پانیک کمک شایانی می نماید.
5. جو دوسر
با خوردن روزانه مقداری از جو دوسر به بهبود و درمان حملات پانیک کمک نمایید چون این ماده مغزی یکی از بهترین داروهای گیاهی برای درمان حملات پانیک خواهد بود. این محصول شگفت انگیز به احتمال زیاد مشکلات تنفسی حین حمله پانیک را تسکین داده و احساس خفگی ناشی از حمله را از بین می‌برد.
6. بابونه
گیاه بابونه برای درمان ضربان قلب و تپش بالای آن و همچنین کاهش اضطراب مفید است و با حاصل شدن این امر و نرمال کردن ضربان قلب از بروز حمله پانیک جلوگیری می‌نماید.
درمان دارویی اختلال پانیک
برای درمان دارویی پانیک، می توان از داروهای ضد اضطراب و ضدافسردگی استفاده نمود. داروهای ضد اضطراب، مانند بنزودیازپین ها، باعث کاهش علائم پانیک کمک کنند، اما به دلیل احتمال ایجاد اعتیاد و افزایش خطر برای سوء مصرف، باید با احتیاط و با دستور پزشک مصرف شود . این نوع داروها می توانند بهبود اضطراب و علائم حمله پانیک کنترل و کاهش دهند، اما نکته مهم این است که اثر گذاری و نتیجه بخش بودن این قرص ها بعد از چند هفته نمایان خواهد شد.
همچنین، برخی داروهای دیگر مانند بتابلاکرها و آنتی هیستامین ها نیز می توانند برای مدیریت برخی از علائم پانیک مفید بوده. اما مصرف همه داروها باید تحت نظارت متخصص بوده و فرد نباید خودسرانه مصرف نموده و با دستور دقیق پزشک مصرف نمایید.
سایر درمان های اختلال پانیک
به غیر از داروها، تکنیک های رفتاری مناسبی برای درمان پانیک نیز وجود دارد که به برخی اشاره می گردد.
1. نفس عمیق بکشید
نفس عمیق کشیدن می‌تواند علائم وحشت زدگی را هنگام حمله پانیک کاهش دهد. نحو نفس کشیدن به این نحو است که نفس از بینی کشیده و احساس کنید هوا به‌آرامی سینه و شکم شمارا پرکرده و مدتی نگهدارید و بعد از دهان به‌آرامی خارج نمایید. برای تعداد چهار الی ده مرتبه این کار را انجام دهید.
2. بستن چشم‌ها
بعضی از حملات وحشت زدگی ناشی از تحرکاتی بدنی هستند که فرد مبتلا را تحت‌الشعاع قرار می‌دهند. و اگر فرد در محیطی اجتماعی شلوغ و با محرک‌های زیادی قرار داشته باشد، باعث تقویت حمله پانیک خواهد شد. برای کاهش چنین محرک‌های هنگام حمله پانیک بستن چشم بهترین راه حل است. زیرا این امر باعث می‌شود هرگونه محرک اضافی از بین رفته و فرد تمرکز بهتری روی نفس خود داشته باشد.
3. تمرین ذهن آگاهی
آگاهی ذهنی می تواند کمک شایانی در درک واقعیت های پیرامون ما نماید. از آن رو که حملات پانیک باعث ایجاد احساس جدا شدن یا جدایی از واقعیت می‌نماید، این مساله و تمرین ذهنی می‌تواند با نزدیک شدن به حمله وحشت‌زدگی از دچار شدن به پانیک جلوگیری نماید.
4. تمرکز بر روی یک شی واحد
در هنگام حمله پانیک متمرکز بر یک شی واحد می تواند کم بسیر مهمی در کنترل فرد مبتلا باشد تا از این امر رها شده و حمله را کنترل نماید. یک شی را با چشم خود انتخاب کرده و آگاهانه همه‌چیز را درباره آن یادداشت کند و یا به آن شی خیره شود و خوب آن را توصیف نماید.
5. استفاده از تکنیک‌های شل شدن عضلات
در کنار تنفس عمیق شل کردن عضلات خیلی می‌تواند در مهار کردن این حملات موثر باشد. به‌طور آگاهانه یک عضله را به‌طور هم‌زمان شل کنید و بهتر است با چیزی ساده مانند شل کردن انگشتان دست شروع نماید.
تست تشخیص پانیک
برای تشخیص پانیک بعد از مراحل و طی شدن مباحث درمانی مثل تست قلب و معاینه پزشک با چند پرسش نامه ساده این تست صورت می پذیرد.
این تست با دستورات شرطی نوشته شده که با توجه با زدن روی هر دکمه نتایج متفاوتی را به فرد مراجعه کننده نشان می‌دهد؛ ولی متخصصین حوزه اعصاب تشخیص های دقیق‌تری بر این مساله دارند و با این وجود این تست دقت 90% در تشخیص اختلال پانیک دارد.
حرف آخر
شما میتونید تکنیک های عملی و راهکارهای جزئی این موضوع رو داخل اپلیکیشن آکو ببینید و از بخش های دیگر این نرم افزار نیز در جهت افزایش مهارت های شخصیتی و رشد خودتون استفاده کنید.
لینک دانلود این این نرم افزار در صفحه اول سایت قرار داده شده است.