اضطراب پنهان چیست؟
اضطراب پنهان که به اضطراب خاموش نیز معروف است، یک اختلالات روانی بوده که متاسفانه با توجه به سبک زندگی مدرن امروزی در حال رشد و گسترش است. داشتن تجربه اضطراب و استرس در تمام شرایط و موقعیت‌های زندگی برای همه افراد یک امر کاملاً طبیعی است. اما در بعضی از اوقات اگر بدون دلیل و غیر قابل کنترل، استرس و اضطراب برای فرد محقق شود، تا حدی باشد که فرد از انجام فعالیت‌های روزانه‌تان باز بماند این خطرناک شده و اضطراب پنهان خود نمایی می‌کند.
تعریف اضطراب پنهان
اضطراب پنهان در انگلیسی (Hidden Anxiety)نامیده می‌شود، داشتن اضطراب و استرس، یکی از احساسات طبیعی در مواجهه با شرایط مختلف زندگی است که فرد دچار آن شود. اغلب مواقع، دلیل اضطراب فرد معلوم و مشخص است و با برطرف کردن آن علت، اضطراب نیز فروکش کرده و از بین می‌رود؛ اما در مواقعی که اضطراب و استرس بدون دلیل قطعی و مشخص، ایجاد گردد و این مساله مدت‌های طولانی با فرد همراه باشد و زندگی فرد را مختل کند و باعث آسیب روحی و گاهی جسمی گردد اضطراب پنهان یا خاموش می‌گویند.
علت و عوامل ایجاد اضطراب
یکی از نکات مهم در شناسایی اضطراب و زمان آن عوامل و علت اضطرای است. که به برخی از مهمترین علت اضطرابی اشاره می‌شود:
الف) عامل وراثتی: یکی از عوامل ایجاد اضطراب عامل وراثت است که فرد در خانواده ای قرار گرفته که اضطراب در آن موج می زند. به تعبیر دیگر والدینی که گرفتار اضطراب هستند، فرزندان آنها بیشتر در معرض اضطراب خواهند بود.
ب) تحول شیمیایی مغز: بعضی از پژوهشگران حوزه روان سنجی به این دست پیدا کرده‌اند که در مواردی علت اضطرابی با مدارهای معیوب در مغز یا آسیب های مغزی که ترس و احساسات را کنترل می‌کنند ایجاد یا تشدید شود.
ج) استرس محیطی: بعضی از محققین معتقدند که وراثت به تنهایی عامل ایجاد اضطراب نیست بلکه در مواردی وجود عامل محیطی باعث تشدید و ایجاد آن می‌شود. تجربه‌ی یک رویدادهای استرس‌زای شدید مانند سوء استفاده و بی‌توجهی در دوران کودکی، مرگ یکی از عزیزان، مشاهده خشونت یا… می‌تواند فرد را دچار اضطراب کند.
هـ) سوء مصرف دارو، الکل یا موادمخدر: استفاده از داروهای نامربوط و اعتیاد به مواد مخدر باعث ایجاد اضطراب و توهم در برخی افراد می‌شود.
و) برخی بیماری‌ها: برخی از بیماری‌های قلبی، ریوی و تیروئید می‌تواند علایمی مشابه اضطراب ایجاد نماید یا موجب بدتر شدن اضطراب شود.
علائم اضطراب
اضطراب پنهان همانند اضطراب‌های دیگر بر ابعاد مختلف زندگی انسان تاثیر می‌گذارد و دارای نشانه و علائم‌های مشترک و مخصوص هستند. بعضی علائم اضطراب به صورت مشترک عبارتند از :
- احساس عصبانیت، بی‌قراری یا تنش
- احساس خطر قریب‌الوقوع
- احساس وحشت
- تنفس سریع
- تعریق زیاد
- لرزش
- احساس ضعف یا خستگی
- مشکل در تمرکز: مبتلایان نمی‌تواند به چیزی غیر از نگرانی کنونی فکر کنند.
- اختلال خواب: پرخوابی یا کم‌خوابی
- اجتناب از قرار گرفتن در موقعیت‌های اضطراب آور
نکتۀ مهمی که باید به آن توجه داشت این است این‌ها علائم مشترک برای هم نوع اضطراب‌های موجود است. که در گروهی از اضطراب‌ها بعضی علائم شدت و یا نشانه‌های کمتری دارد. اما نکته مهم این است که وجود یک یا چند مورد از این علایم باعث اثبات ابتلا به اختلال اضطرابی نمی‌شود و همراه بودن مجموعه‌ای از این علایم در طول زمان و متوالی ملاک است.
علائم اضطراب پنهان یا خاموش
بعد شناخت اضطراب پنهان و آگاهی از بعضی عوامل اضطراب د این بخش به علائم و نشانه های اختصاصی اضطراب پنهان خواهیم پرداخت.
1. بی‌نظمی و حواس پرتی در برخی از کارها
افرادی که به اضطراب پنهان مبتلا هستند عمدتا در امورات کاری و زندگی نظم درستی ندارند، در مدرسه، محل کار یا در یک مهمانی یا بازی با دوستان و کارهای خانه، نظم درستی حاکم نیست. این افراد برای به موقع انجام دادن کارها دائما نیاز به یادآوری، و تذکر دارند که رعایت وقت و برنامه و دقت در انجام کارها را داشته باشند. بسیاری از این افراد، نظم عادی زندگی خود را از دست می‌دهند. در دیدگاه مردم و اعضا خانواده این افراد، فردی شلخته به حساب می‌آیند.
2. فراموشی
افرادی که دچار اضطراب پنهان می‌شوند در انجام بعضی از کارای مهم زندگی دچار فراموشی می شوند. این افراد معمولاً وسایل خود را فراموش می‌کنند یا نمی دانند کجا گذاشته اند. یا برنامه های روزمره خود را فراموش می‌کنند. در انجام کارهای ساده زندگی دچار مشکل می‌گردند. یکی از بارزترین مشکلات این افراد که مبتلا به اضطراب پنهان هستند، فراموش کردن قرارهای ملاقات خود است. افرادی که به اضطراب پنهان یا خاموش مبتلا هستند، بدون آنکه شناختی نسبت به منبع اضطراب خود داشته باشند، تحت تاثیر آن قرار می‌گیرند؛ در نتیجه، قدرت کافی برای تمرکز، برنامه‌ریزی و پردازش اطلاعات جدید نخواهند داشت.
3. مشکل در تصمیم‌گیری
افرادی که به اضطرابی پنهان مبتلا می‌شوند، در موقعیت‌های و زمان‌های مختلف، دچار افکار مبهم شده‌اند. این افراد در موقع تصمیم و انجام کاری، با یک ابهام ذهنی دست و پنجه نرم می‌کنند، که تمرکز آنها را از بین می‌برد. در نتیجه فرد مضطرب نمی‌تواند با شرایط مختلف کاری، موقعیت‌های خاص زندگی و یا فعالیت‌های روزمره خود، تصمیم‌های درست و ثابتی بگیرد، و از این نظر دچار چالش و بلاتکلیفی خواهد شد.
توجه با این نکته بسیار اهمیت دارد که بلاتکلیفیِ در برخی اوقات، امری عادی است و زیاد نگران کننده نیست؛ اما اگر این بلاتکلیفی و عدم تصمیم گیری به اضطرابی پنهان و خاموش مرتبط باشد، باید علت‌یابی و بعد درمان شود.
4. تصمیم‌گیری هیجانی
فردی که اضطراب پنهان او را فرا گرفته است همانطور که گفته شد در تصمیم گیری دچار مشکل می شود و در مواردی بلعکس فرد بدون توجه و فکرکردن تصمیم‌های هیجانی و فوری می‌گیرد. در واقع، وقتی فرد در تصمیم گیری برای رسیدن به علایق و انگیزه‌های خود، دچار مشکل و بلا تکلیفی شود، ممکن است بدون در نظر گرفتن ابعاد مهم زندگی و نتیجه تصمیم خود، یک گزینه را که حتی شاید باعث آسیب به او شود را انتخاب کند و سپس یک تصمیم آنی و لحظه‌ای بگیرد.
با اینکه تصمیم برای حل برخی از این مشکلات، چندان هم شاید دشوار نباشد، اما به همان میزان، ممکن است این تصمیم مشکلات پیچیده تری را برای زندگی شما به وجود بیاورد. پس دانستن این نکته مهم است که اگر احیانا در زندگی قدرت تصمیم‌گیری ضعیفی دارید، بهتر است درباره وجود اضطراب پنهان، در وجود خود کمی حساس شوید و به یک متخصص و مشاوری مراجع نمایید.
5. عدم توانایی غلبه بر عواطف و احساسات
زندگی با چالش‌های زیادی روبرو است و انسان برای مواجهه و حل آنها نیاز به توانایی جسمی و روحی دارد. افرادی که دچار اضطراب پنهان یا خاموش هستند، این اضطراب ناخودآگاه باعث کاهش توانایی آنها برای مقابله با چالش‌های زندگی می‌شود. بدون آنکه علت آن را درک کنند! در واقع، اضطراب پنهان چون در پس زمینه ذهن این افراد وجود دارد، قدرت مغز را به طور کامل در اختیار گرفته و باعث می‌شود مدیریت احساسات و عواطف فرد کاهش یافته و فرد هیچ توانایی برای مدیریت ابراز عواطف و احساسات نداشته باشد. این گونه افراد، معمولاً دچار تحریک پذیری، عصبانیت یا تنش هستند؛ به نحوی که با انجام یک خطا و اشتباه کوچک، اضطراب آنها جوانه زده و تشدید می‌شود و خود نمایی می‌کند.
6. ایجاد افکار مزاحم و نشخوارهای فکری
یکی از نشانه های مهم در افرادی که مبتلا به اضطراب پنهان هستند درگیری با افکار مزاحم و نوشخوارهای فکری و ذهنی است. این افکاری مزاحم و بدون آگاهی یا دلیل موجهی، در ذهن شخص درگیری ایجاد نموده که عمدتاً با احساساتی مانند خشونت، موقعیت‌های مضر، شرایط خطرناک یا روابط جنسی نا متعارف مرتبط هستند. به تعبیر دیگر این عوامل ایجاد کننده افکار مزاحم در ذهن بوده که باعث تشدید اضطراب در فرد خواهند شد. از این رو، اکثر بیمارانی که این گونه افکار را تجربه می‌کنند، احساس ناراحتی شدیدی دارند.
نکته مهمی که باید در نظر داشته باشیم که افکار آزار دهنده، تنها به واسطه اضطراب تولید نمی‌شوند! بلکه این نوع افکار می‌تواند نشخوارهای فکری را به وجود آورد؛ تا وقتی که تلاش می‌کنید از تکرار افکار جلوگیری نمایید. این گونه نشخوارهای فکری، حتی در زمان حل یک مشکل یا تصمیم‌گیری برای حل مساله‌ای، مجددا تکرار شوند تا فرد دچارمشکل شده و این افکار برایش آزاردهنده و مشکل ساز شوند.
7. کمالگرایی
افراد مبتلا به اضطراب پنهان برای انجام دادن کار و مسئولیتی که به او محول می‌شود، بسیار حساس بوده و با دقت و ریزبینی زیادی تلاش می‌کند، بدون عیب و نقصی آنها را انجام دهد. به تعبیر دیگر این فرد، اغلب، نگرانی‌های شدیدی در مورد اشتباه کردن یا طرد شدن دارند! و بهترین وضعیت را برای خود ایجاد می‌نمایند، تا هیچ کس نتواند از آنها ایراد بگیرد. همچنین این گونه افراد، در اغلب موارد، نسبت به انتقاد دیگران حساسیت نشان می‌دهند. به این نکته هم باید توجه داشت که رسیدن به وضعیت کامل و بدون عیب و نقص، تقریبا غیر ممکن است، بنابراین، افرادی که دچار کمالگرایی هستند، علاوه بر اضطراب سطح بالایی از استرس را نیز تجربه خواهند کرد.
نشانه های اضطراب پنهان
در این بخش به برخی از نشانه‌های که یک فردی مبتلا به اضطراب پنهان دارد اشاره می‌گردد که خود فرد در مواردی از این نشانه‌ها اطلاعی ندارد.
الف: کنترل اوضاع پیرامون
یکی از مهمترین نشانه‌های افراد مبتلا به اضطراب پنهان یا خاموش میل زیاد به کنترل اوضاع است. در صورتی که خیلی افراد سازماندهی و کنترل به عنوان اولویت است و زیاد نسبت به آن حساسیت نشان نمی‌دهند افراد مضطرب عمیقا دچار مشکل می‌شوند. وقتی اوضاع نامنظم باشد و نظم و انضباطی نباشد، احساس ناآرامی خواهند کرد، چون این امر حس آرامش آنها را از بین می‌برد و ایجاد سردرگمی می‌کند. آنها می‌خواهند هر چیزی را که ممکن است باعث استرس آنها شود، حذف کنند. این موضوع می‌تواند در نحوه ساختار زندگی روزمره با نحوه سازماندهی میز کار آنها آشکار شود. به طور متناقض، میل به کنترل اوضاع در این افراد نتیجه معکوس می‌دهد و اغلب منجر به اضطراب بیشتر می‌شود.
ب: اشتیاق کاذب برای رسیدن موفقیت
موفقیت همیشه آرمان و آرزوی همه انسان‌ها بوده و هیچ وقت نهایتی برای آن متصور نشده‌اند. افراد مضطرب از این امر مستثنی نیستند. اما این افراد بخلاف مردم عادی ، ترس عجیب و باورنکردنی از شکست خوردن دارند و برای رسیدن به موفقیت از انجام هر کاری کوتاهی نکرده و دست به هر کاری گاهی خطرناک هم می‌زنند. این افراد بسیار نگران قضاوت شدن از طرف دیگران هستند و می‌خواهند به موفقیت های دست پیدا کنند که همه اطرافیان به آنها افتخار نمایند. به همین خاطر افراد دارای اضطراب پنهان، ظاهراً بیش از حد موفق به نظر می‌رسند.
افرادی مبتلا به اضطراب همیشه روی یک موضوع کار می‌کنند و تلاش می‌کنند همه ابعاد آن کار را انجام دهند و مطمئن شوند که آن کار به تمام و کمال اجام شده است. این رفتارها بیشتر ناشی از یک ترس اساسی ذهنی است که منشا اضطراب خواهد بود. بدترین ترس آنها تجربه شرمساری، ناامیدی، خشم، اندوه یا سرخوردگی است. هنگامی که آنها شکست می‌خورند، ممکن است واکنشی بزرگ‌تر از آنچه که معمولاً انتظار می‌رود، داشته باشند.
ج: علائم فیزیکی اضطراب پنهان
میان سلامت ذهن و سلامت بدن یک ارتباط تنگاتنگی وجود دارد. اضطراب پنهان هم که یک عامل ذهنی است می‌تواند به صورت علائم فیزیکی خود را نشان دهد.
- درد و تنش عمومی بدن
- بی قراری (مانند تکان دادن پا)
- مشکلات گوارشی
- درد و بیماری‌های مکرر
- بی خوابی ( اختلالات خواب)
- کابوس
- تنها برخی از نمونه‌های متعدد این موضوع هستند.
یکی از رایج‌ترین این علائم سردردهای مکرر در نتیجه فشار دادن فک‌ها بر روی هم و یا گرفتگی گردن یا شانه‌ها است. تنش قابل مشاهده ممکن است شایع‌ترین علامت بیرونی اضطراب باشد. واکنش جنگ یا گریز، که در مغز افراد مضطرب بسیار فعال است، اغلب باعث گرفتگی قابل توجهی در دست‌ها، گردن، فک و شانه‌ها می‌شود.
ح: عدم درخواست کمک
افرادی که از وجود داشتن اضطراب پنهان رنج می‌برند، تمایل زیادی به درخواست کمک ندارند. دلایل بسیاری برای این موضوع وجود دارد. افراد مضطرب نگران هستند که با کمک خواستن از دیگران، اضطرابشان برای درست انجام دادن کارها تحریک نشوند و کارشان آسیب ببیند، یا اینکه نمی‌خواهند تأثیر مثبتی را که اضطراب بر دستاوردهای او ایجاد می‌نماید، از دست بدهند. آنها حتی ممکن است متوجه نباشند که مشکل دارند و یا ممکن است خود را آنقدر مریض ندانند که درخواست کمک کنند.
خ: اجتناب
افرادی درگیر اضطراب پنهان هستند به خاطر اینکه دوست دارند همیشه اوضاع در کنترل آنها باشد، دنیای مخصوص خودشان دارند و همه چیز را حول دنیای خود می‌سازند تا جایی برای قاطی شدن با دیگران وجود نداشته باشد. آنها به روال‌ها و تجربیات آشنا پایبند هستند، و از تجربه تجربیات عاطفی شدید مانند رویدادهای جدید اجتماعی اجتناب می‌کنند و از درگیر شدن با دیگران پرهیز می‌کنند. آنها آنچه در توان دارند انجام می‌دهند تا از موقعیت‌هایی که ممکن است باعث ناراحتی آنها شود، دور گزینند.
ه: گوشه نشینی یا گریز از جمع
افرادی مبتلا به اضطراب پنهان، همیشه در حاشیه و گوشه تنهایی خود گرفتار هستند. این امر نشان دهنده آن است که سیستم عصبی فرد مضطرب دچار مشکل شده است. وقتی که در فرد سیستم جنگ یا گریز فعال هستند، مغز او به صورت مدام به دنبال تهدیدهای خارجی می‌گردد. فرد مضطرب ممکن است بدون دلیل موجه‌ای مبهوت باشد، مانند وقتی که شخصی نام او را صدا می‌زند یا کنار او راه می‌رود، در این زمان فرد مضطرب به احتمال زیاد در ظاهر می‌خندد، اما این خنده در واقع ترس او را نشان می‌دهد. این افراد به راحتی وحشت زده می‌شوند و از موقعیت‌هایی اجتماعی مانند افراد وحشت زده اجتناب می‌کنند.
د: افسردگی
افراد که دارای اضطراب هستند مخصوصاً به صورت پنهان، علائمی را از خود نشان می‌دهند که بیشتر شبیه علائم یک فرد افسرده است، زیرا این دو اختلال همنشنینی نزدیک با هم دارند و باعث تشدید شدن یکدیگر می‌شوند.
راهکارهای مقابله با اضطراب پنهان
داشتن حداقل اضطراب بخشی از زندگی معمولی است. و در صورتی که انسان نمی‌تواند همیشه شرایط پیرامون خودش را کنترل کند، برای اینکه بدانید که چطور این موارد را کنترل کنید و چگونه به آنها پاسخ دهید. لازم است راهکارهای برای کنترل آنها آموخته شود که به برخی از آنها اشاره می‌گردد.
1. شناخت دلیل ایجاد اضطراب پنهان
اولین و مهمترین راهکار مقابله با اضطراب که به عنوان عامل اصلی درمان اضطراب پنهان شناخته می شود، این است که علل زیرین و ایجاد کننده اضطراب را پیدا کنید. شاید در مواردی پیدا کردن دلیل استرس و اضطراب کار راحتی نباشد اما باید به جزئییات پیرامون خود و لحظاتی که اضطراب تشدید می شود، دقت نمایید. مثلا به این توجه نمایدکه چه ساعاتی بیشتر اضطراب دارد و در چه شرایطی بیشتر مضطرب هست. نکته مهم این است که به حالات خودش در زمانی که اضطراب دارد نگاه کند و به آن آگاه باشد.
2. تغییر بعضی باورها
وجود بعضی از ارزش و باورهای انسان می‌تواند در کاهش یا افزایش اضطراب موثر باشد. اما برخی باورها مثل کمال گرایی، باور به اینکه باید در همه چیز عالی باشید یا ترس از شکست، اضطراب را در افراد افزایش می‌دهد لازم است تغییر کنند تا اضطراب کاهش یابد.
3. رژیم غذایی سالم
رعایت هرم غذایی و داشتن رژیم غذایی سالم می‌تواند اثرات خوبی در کاهش اضطراب داشته باشد و باعث افزایش سیستم ایمنی بدن شود. رعایت رژیم غذایی خلق و خوی فرد را بهبود می‌بخشد و فشار خون او را کاهش می‌دهد. و همچنین غذاهای نامناسب و دارای کالری و چربی زیاد که خیلی شیرین و چرب هستند اثر عکس خواهند داشت.
5. هم صحبتی با اطرافیان
هم صحبتی و ابراز احساست با نزدیکان و دوستان خود و به اشتراک گذاشتن احساسات و باورها کلید طلایی باعث کاهش اضطراب خواهد شد. در موادری دوستان و اطرافیان فرد دقت بیشتری دارند و به فرد کمک می کنند در شناخت عوامل اضطراب و راهکارهای در زمینه کمک و دست گیری برای از بین رفتن و کاهش آن خواهند داد.
6. برنامه‌ای برای استراحت
در مواردی مشاهده می‌شود که فرد دچار اضطراب و تحت فشار بوده با کمی استراحت و ریلکسیشن کردن اضطراب بسیار کاهش یافته است. با داشتن وقتی برای استراحت کردن مخصصا در موقع های حساس فرد برای ذهن و جسم خود ارزش قائل شده و به خود اجازه می‌دهد کمی از فشارها فاصله بگیرید. مغز انسان برای بعضی از اتفاقات ناگاهی در زندگی مدرن ساخته نشده یا آمادگی کامل ندارد، پس در کنار کار و فعالیت زیاد به استراحت و تفریح خود هم اهمیت دهید.
7. خواب
برنامه داشتن برای خواب و کنترل زمان و مکان خواب برای بهبودی سبک زندگی بسیار مهم است. افراد مبتلا به اضطراب چرخه خواب آنها مختل می‌شود. همه انسان‌ها باید به این مساله توجه داشته باشند که کم خوابی یا خواب بی‌کیفیت می‌تواند در دراز مدت سیستم عصبی را تحریک کند، و فرد عصبی، افسرده و مضطرب شود. پس کسانی که چرخه خواب خوبی ندارند از روش‌های مختلفی مانند خوردن دمنوش یا گوش دادن به موسیقی ملایم و آرامش بخش می توانند استفاده کنند.
8. ارجاع به متخصص
کمک خواستن از کسانی که علم و تخصص دارند لازم است تا راه صحیح را به شما نشان دهند. برای درمان استرس و اضطراب، نیز مراجعه به مرکز مشاوره می‌تواند بسیار کمک کننده باشد، چرا که فرد مضطرب به تنهایی از پس این مشکل بر نمی‌آیند.
9. کاهش مصرف الکل، کافئین و سیگار
یکی از روش‌های نادرستی که امروزه رواج پیدا کرده است، تسکین دادن مشکلات جسمی و روحی با مواد مخدر و الکل است. اما عملکرد این مواد باعث درمان اضطراب که نمی شود بالعکس باعث تشدید آن خواهد شد. کافئین، الکل و نیکوتین سیگار می تواند باعث تحریک پذیری بیشتر و بالا رفتن سطح اضطراب شود.
تست اضطراب پنهان و شناسایی آن
تست ها ابزاری برای تشخیص بهتر بیماری هستند. تست‌های اضطراب، انواع متنوعی برای تشخیص اضطراب و میزان آن دارد که از جمله معتبرترین و معروف ترین آنها، می‌توان به تست اضطراب کتل، تست اضطراب بک، تست اضطراب اجتماعی (SAIN) و پرسشنامه نگرانی پن استیت اشاره نمود.
از میان این تست‌ها معتبرترین و دقیق ترین تست سنجش اضطراب، تست اضطراب کتل یا CAQ است. تست کتل 40 سوال دارد که 20 آیتم آن تست اضطراب پنهان و 20 آیتم بعدی اضطراب آشکار را می سنجد. تست کتل یک نمره کلی دارد که وضعیت فرد را در پنج حالت ناپایداری هیجانی، بی‌اعتمادی توام با اضطراب، اطمینان به خود، مهار اراده و پایداری خلق و خو و تنش عصبی را بررسی می‌کند.
حرف آخر
شما میتونید تکنیک های عملی و راهکارهای جزئی این موضوع رو داخل اپلیکیشن آکو ببینید و از بخش های دیگر این نرم افزار نیز در جهت افزایش مهارت های شخصیتی و رشد خودتون استفاده کنید.
لینک دانلود این این نرم افزار در صفحه اول سایت قرار داده شده است.